‘Tüm bu anlar, zamanın içinde kaybolup gidecek. Yağmurdaki gözyaşları gibi… Ölme zamanı.’
Roy Batty, ‘Blade Runner’

İnsanlarla tanışıyorum. Her gün başka bir beden ve başka bir hikâyeyle. Bu hikâyelerin sahipleri, doğalarının gereği olarak ne olduğumu merak ediyorlar önce. ‘Ben… Yazarım,’ diyorum çekinceyle. ‘Yani yazar olacağım. Benim, dediğim bir kitabım olduğunda…’ Bu cevap çoğunlukla onlara ilgi çekici geliyor. Yüzlerinde yeni aldıkları ama nasıl çalıştıracaklarını bilemedikleri bir oyuncağa henüz sahip olmuş olmanın çocuksu heyecanıyla gülümsüyorlar. Belki de bu benzetme yalnızca benim iyimserliğimden. Ya da olaya edebi bir değer kazandırma gereksinimimdendir. Bilemiyorum. Belki de kendilerince, işsizler ordusuna katılacak olan bir hayalpereste nasıl gülünüyorsa öyle gülüyorlardır. Kim bilir? Bildiğim tek şey gülümsedikleri. Çocukça ya da dalga geçerek… Açıkçası her iki durumda da yapabileceğim pek bir şey yok. Bu yüzden de rahat olmalıyım değil mi?

İnsanlar ‘işim’ dediğim şeyi duyduklarında gülümsüyorlar önce. Bir sonraki aşamadaysa yine benzer şeyler gerçekleşiyor. Bu diyaloga girdiğim kimselerin çok büyük çoğunluğu – neredeyse hepsi – şunu söylüyorlar bana: Benim hayatımı yazsana. Roman gibidir… İşte tam olarak o an, konuşmanın kilitlenip kaldığı an oluyor benim için. Ne yapacağımı, ne diyeceğimi bilemiyorum bir anlığına. Karşımdakine nazikçe gülümsemekten ve birkaç manevrayla fark ettirmeden konuyu değiştirmekten başka yapabileceğim hiçbir şeyin olmadığı bir an o. Başka ne yapabilirim? Bir düşünsenize… Ona karşı ‘Evet, herkes böyle söyler,’ diyerek harikulade ukala ve irrite edici bir tavır mı takınmalıyım? Ya da ‘Ya? Öyle mi? Evet. Olabilir aslında,’ diyerek yalandan bir merak ve çocuk avutucu sahte bir tavır mı? Ya da ‘Hayır. Benim yazacak daha ilginç şeylerim var,’ diyerek son derece kırıcı ve aptal mı olmalıyım? Bunların hiçbiri olamam. Çünkü her birinin neden o cümleyi kurduklarını bal gibi biliyorum. Ve eminim ki benim karşımda yazar olduğunu söyleyen biri olsa, o cümleyi kurma cesaretini gösteremezdim bile. Ama içten içe aynı şeyi dilerdim. Benim hayatımın kaleme alınmasını…

İnsanlar hatırlanmak isterler. Öldükten sonra da yaşamak… Böyle bir arzusu olmadığını iddia eden kimse bilin ki yalan söylüyordur. Her insan bir şekilde kalıcı olmayı ister. Ve öldükten sonra da yaşamayı sağlayan bu kalıcılığın en büyük anahtarı yazıdır. Yazının keşfini sağlayan en temel dürtü budur işte: Öldükten sonra da yaşama arzusu…

Kültürün oluşumunu bir düşünün. Epeyce gerilere gidin. Dünyaya ayak basan, o meraklı ilk insanlara kadar yürüyün geçmiş zamanda. Biliyorum, bilgisayarlarımızın başında oturup tüm dünyaya bağlanabildiğimiz şu anda bunu yapmak biraz güç. Ama hayal edin… En temel gereksinimi karnını doyurmak ve delicesine korktuğu, henüz anlam veremediği doğanın kötü tarafından korunmak olan ilk insanı hayal edin. İletişim kurmak, diğerleriyle bir şeyler paylaşmak, onlarla bütünleşmek zorunda. Bir topluluğun parçası olmak zorunda. Ve bu iletişimde kullanabileceği tek şey vücudu. El, kol hareketleri… Sonrasında, zamanla kullanmayı öğrendiği sesi. Ve sözcükler… Çevresindeki her şeyi anlamlandırma, bilinmeyene duyduğu korkuyu bir nebze olsun gidermek adına isimler uydurma çabası…

İsimler bulundu. Varlıklar adlandırıldı ve anlamlandırıldı. Peki ya sonra? Bu adam, gerektiğinde silahı, gerektiğinde dili, gerektiğinde eğlence aracı olan vücudunun sonsuz yaşama hakkı olmadığını çok çabuk öğrendi. Peki ya isimler, anlamlar? Onlar da bu adamla birlikte yok mu olacak? Buna izin veremez. Eğer sözcükleri de beraberinde götürürse tüm çabası boşa gidecek. Çocukları onun yaşarken neler başardığını asla öğrenemeyecekler. Ve o öylece ölüp gitmiş olacak. Bu yüzden sözcüklerin de onunla birlikte ölmesine izin veremez. Çünkü o, öldükten sonra da yaşamak istiyor…

Zaman geçiyor. Önce sözcükler akılda kalabilirliklerine göre seçiliyorlar. Sonra akılda kalıcı olmanın formülünün tekrarlardan geçtiğini keşfediyor insanlar. Durmadan tekrarlanan sözcükler, hatırda kalıcılıklarıyla yaşamaya devam ediyorlar. Tüm bunların oluşumu yüzyıllar alıyor elbette… Sözlü kültür dediğimiz olgu, işte bu süreçleri içeriyor. Kültürün oluşumunun ilk basamaklarından olan sözlü kültürün kalıcılığı da insana yeterli gelmiyor tabii. Sözün ulaşım alanı öyle dar ki… İnsanın sesi dağları aşamıyor. Daha kalıcı bir şey gerek insana. Yaşamını boş bir kova gibi geçirmediğini, o kovaya bir şeyler doldurmak için uğraştığını ve tüm o uğraşları başkalarının da görüp kendilerine düşen payı çıkarmaları gerektiğini ispatlayan bir şey. İnsana tüm bunları yapabilmek için yazı gerekliydi: Sözcüklerin vücut bulmaları ve bir zemin üzerinde tüm ihtişamlarıyla yüzyıllarca salınmaları… Böylece yaşanan anların yağmurdaki gözyaşları gibi zamanın içinde kaybolup gitmelerini engelleyen nadide bir buluş oldu yazı.

Yazının icadı konusundaki ekonomik, politik, coğrafik, tarihi ve daha ne varsa tüm gerek ve çıkarlar göz ardı edilirse, insanın yazıyı kullanma isteğinin altından deminden beri tekrarlayıp durduğum o arzu çıkacaktır: Öldükten sonra da yaşama isteği.

İşte bu yüzden severiz yazıyı. Bu yüzden yazı yazmayı iş edinen kimseler bizlerden de bahsetsinler isteriz. Bizim hayatlarımızı da yazsın, hiç değilse o koca koca kitaplarından birine bizi sokuversin de, üç beş cümleyle de olsa orada sonsuza kadar yaşayalım isteriz. Bu istek bize atalarımızdan kalan bir mirastır. Bir içgüdü. Engel olunması imkânsız, aslında engellenmesi de gereksiz, masum bir düş…

Bu yüzden hayatım boyunca bana ‘Benim hayatımı yazsana. Roman gibidir,’ diyen kimseye asla yukarıdan bakmayacağım. Onlara nazikçe gülümseyecek ve neden böyle söylediklerini anladığımı, benim de çoğu zaman aynı düşleri kurduğumu bilmelerini sağlayacağım. Sonra da birkaç manevrayla konuyu değiştirip, onlara fark ettirmeden hikâyelerinin bir ucundan okumaya başlayacağım. Çünkü her insanın hayatı okunmayı bekleyen bir hikâyedir. Ve şunu çok iyi biliyorum ki, okumaktan kimseye zarar gelmez.


11 Eylül 2009 - Gümüldür